Lanari zeharo kontrajarrita, aisialdia eta jaia ditugu. Jai-egutegi guztiak daude eremu publikoaren eta pribatuaren inguruan elkartzen diren ospakizunez beteta; horietan, iraganeko elementuak sortu berriekin nahasten dira.
Udazkena, urtaroa eta zikloa, santutegian erabat txertatuta dagoen San Migel egunean hasten da, Artzentales eta Sestaon, besteak beste, azaroari atea irekiz. Hil horren hasieran Halloween dugu; inportatua, bai, baina ez dugu ahaztu behar antzina gure artean ere kalabazak husten zirela bizilagunak beldurtzeko asmoz. Domu Santu eta Arimen egunetan, ohikoa da familiartekoak eta lagunak hilerrietara joatea, loreak eta koroak hilobietan ipintzeko, izatez kanpoko “tradizioa” bada ere.
Eskusoinua deritzon tresnak egurrezko kaxa bi ditu, bata eskuineko eskuarekin erabiltzen da melodia nagusia interpretatzeko, eta bestea ezkerrarekin jotzen da nota larriak eta akonpainamenduko akordeak egiteko. Bi kaxen artean hauspo bat dago, soinulariak besoekin ireki eta ixten duena, egurrezko kaxa bakoitzean dauden soinu-mihiak dardararazten dituen airea bidaltzeko. Bi motatako akordeoiak daude, eskuineko eskuan botoiak edo teklak dituztenak.
Soinua 1829an Vienan asmatu eta, ondoren izan zuen arrakastaren ondorioz, heldu zen Euskal Herrira, Europa eta Amerikako beste leku askotara bezala. Lur hauetara iritsi zen lehenengo akordeoia, XIX. mendearen amaieran, lehen trenbideak jartzera etorri ziren Frantziako eta Italiako langile alpetarrek ekarri zuten.
Dantza kontuak han eta hemengo festa askoren erdigunean dauden moduan, Gipuzkoan ospatzen diren inauterietan ere protagonismo handia dute. Lerro hauen bidez Gipuzkoako inaute-dantzetara hurbilduko gara, kontutan hartuta dantzak testuinguru baten zati direla eta, beraz, karnabaletako beste elementuekin nahasten direla ezinbestean; esaterako, dantzarien jantzi edo mozorroak, edota puska-bilketan egiten dituzten dantzak.
Xiberoko maskaradak, Ituren/Zubietako Joaldunak, Lantzeko ihauteriak…, ezagunak badira, ez da oraindik Santibate eta Libertimenduaren kasua, Iparraldetik at, behintzat. Baxe Nafarroko Ihauteri honek bi buru ditu: Santibate gaua, Zirtzilen pesta, eta Libertimendua eguna, Bolanten pesta, biak ezin berexiak. Santibaten, gazteria etxez etxe (edo ostatuz ostatu) dabila, gaua kantuz eta bertsotan emanez. Gaur, Libertimenduaz ariko gira (Santibaterena ondoko artikulu baterako utziz).
Garazi aldean, Libertimendua Antton Lukuren bultzadaz berrabiatu zen. Laster, Mattin Irigoienek Donapaulen segiturik. Hergarai eta Aldudeko baleak geroxago. Azkenik Lapurdiko mugak gainditurik, Makea, Lekorne, Luhuso alderat iritsi zen. Azkenik, duela, 3zpa4 urte, Hazparneko gazteria forma horri lotu zitzaion.